ÖZET

Amaç:

Tıbbi müdahalelerin hukuka uygunluğu için zorunlu unsurlardan biri olan aydınlatılmış onam (rıza)* malpraktis davalarının en önemli unsurlarından biridir. Aydınlatılmış onam koşullarının yerine getirilmesinden doğrudan ve/veya dolaylı olarak hekimler sorumlu tutulmaktadır. Aydınlatılmış onam uluslararası tıp etiği belgelerinde belirtilip ülkemizde ise birçok yasal düzenleme ile uygulamaya konulmuştur. Çalışmamızda; yüksek mahkemelerin (Danıştay ve Yargıtay) bozma kararları incelenerek aydınlatılmış onam formunun önemi ve gerekliliği hususlarında hekimlerimizin farkındalığını artırarak litaretüre katkı sunmayı amaçladık.

Yöntem:

2013-2022 yılları arasında Danıştay ve Yargıtay ilgili daireleri tarafından malpraktis iddialarına yönelik açılan maddi manevi tazminat davaları hakkında verilen kararlar incelendi. Aydınlatılmış onam formu yokluğu veya eksikliği nedeniyle bozulan 102 karar çalışmamıza dahil edildi. Hekimlerin uzmanlık alanları, yapılan tıbbi işlemler, meydana gelen komplikasyonlar, ortalama dava süreleri, aydınlatılmış onam formu durumu ve ilgili yasal düzenlemeler incelenerek kayıt altına alındı.

Bulgular:

Adli ve idari yargıda açılan davaların toplamda %72,5’inin cerrahi branşlardan kaynaklandığı, yapılan tıbbi işlemler sonrasında meydana gelen arazların %100’ü komplikasyon olarak tanımlandığı, olguların %20,6’sında aydınlatılmış onam formu düzenlenmediği, %24,5’inde eksik düzenlendiği, %3,9’ünde hasta yakınları tarafından imzalandığı, %51’inde aydınlatılmış onam formu durumu araştırılmadan ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararların eksik inceleme nedeniyle yüksek mahkemelerce bozulduğu tespit edilmiştir.

Sonuç:

Aydınlatılmış onam formu ortaya çıkabilecek hukuksal uyuşmazlıklarda delil niteliği taşımaktadır. İspat yükü hekimlerde veya hastanelerde olduğundan dolayı bizzat işlemi yapan hekim tarafından özen gösterilerek mevzuat hükümleri kapsamında eksiksiz olarak düzenlenmelidir. Yapılan tıbbi müdahale sonrasında meydana gelen arazlar komplikasyon olarak kabul edilse bile, özellikle yüksek mahkemeler tarafından aydınlatılmış onam formlarının düzenlenmemesi, eksik düzenlenmesi, hasta yakınları tarafından imzalanması sonucunda hekimler veya idare aleyhinde kararlar verilmektedir.

References

Hekimlik Mesleği Etik Kuralları. Available from: https://www.ttb.org.tr/kutuphane/h_etikkural.pdf. Accessed: 04.01.2023.

Erg H, Kıroğlu F. Tıbbi malpraktisde hekimlerin cezai sorumlulukları. Atlas Journal. 2021;7(44):2227-2242. https://doi.org/10.31568/atlas.745

Kaya M. Hekimin hastayı aydınlatma yükümlülüğünden kaynaklanan tazminat sorumluluğu. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2012;100:45-82.

Özer O. Tıbbi müdahalenin hukuka uygunluğunun şartları. İstanbul Barosu Dergisi. 2016;90(5):117-134. https://doi.org/10.21492/inuhfd.899101

Şeker Z. Malpraktis davalarında aydınlatılmış onam ile ilgili yargıtay kararlarının değerlendirilmesi (Uzmanlık Tezi). Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı, Adana, 2020. https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/119058/yokAcikBilim_10337483.pdf?sequence=-1

Kurt MG. Tıbbi müdahalelerde aydınlatılmış onam. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2020;146:187-218.

Bacaksız P, Özkara E, Dokgöz H. Hekimlerin yasal sorumlulukları. Dokgöz H (Ed.). Adli Tıp & Adli Bilimler. Akademisyen Yayınevi. Ankara 2019. p. 51-70.

Türk Tabipler Birliği Aydınlatılmış Onam Klavuzu. Available from: https://www.ttb.org.tr/mevzuat_goster.php?Guid=78a19f94-a285-11e7-9205 300896da83fe). Accessed 20.01.2023.

Tekinarslan M. Tıbbi malpraktisin hasta ve hasta yakınları üzerindeki psikolojik, sosyal ve ekonomik etkileri (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta, 2015.

Ertem G, Oksel E, Akbıyık A. Hatalı tıbbi uygulamalar (malpraktis) ile ilgili retrospektif bir inceleme. Dirim Tıp Gazetesi. 2009;84(1):1-10.

World Health Organization. Medical records manual: a guide for developing countries. 2006. Available from: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/208125/9290610050_rev_eng.pdf?sequence=1%26isAllowed=y. Accessed 10.03.2023.

Altun G, Yorulmaz AC. Yasal değişiklikler sonrası hekim sorumluluğu ve malpraktis. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2010;27(1):7-12.

Tuğcu H, Yorulmaz C, Koç S. Hekim sorumluluğu ve tıbbi malpraktis [Physician liability and medical malpractice]. Klinik Gelişim 2009;22:1-10.

Kaplan G. Ölümle sonuçlanmamış tıbbi uygulama hatası iddialarından kaynaklanan tam yargı davalarında alınan adli tıp kurumu bilirkişi raporlarının danıştay içtihatlarına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Bakırçay Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İzmir, 2022.

Kahyaoğlu KE. 2015-2020 Yılları arasında Yargıtay’a intikal etmiş malpraktis dosyalarının sağlık yönetimi açısından analizi (Yüksek Lisans Tezi). Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ordu, 2022.

Çarıkçı F, Eslek S, Kırbaş Ç, Aktaşçı B, Baştimur F. Günlük gazetelere yansıyan tıbbi uygulama hataları üzerine retrospektif bir inceleme. Journal of Medical Sciences. 2021;2(4):59-66. https://doi.org/10.46629/JMS.2021.56

Çakmak C, Balçık PY. Sezaryen yöntemi ile gerçekleştirilen doğumlarda ortaya çıkan malpraktis olgularının yargıtay kararları ile incelenmesi. Jinekoloji-Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi. 2019;16(3):155-159.

Işiksaçan VY. Tıbbi müdahale hatalarında bilirkişinin rolü (Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2014.

Yüksel C. Tıbbi uygulama hatalarında bilirkişilik (Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2012.

Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü. Adli İstatistikler 2019. Available from:https://adlisicil.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/22420211427211062020170359HizmeteOzel-2019-bask%C4%B1-%C4%B0SA.pdf4. Accessed 25.03.2023.

Şanyüz Ö, Birgen N, İçmeli ÖS. Tıbbi uygulamalar ile ilgili tazminat davalarının uzmanlık alanlarına göre dağılımının zorunlu sağlık sigorta primlerinin kademelendirilmesi. 9. Adli Bilimler Kongresi, 14-17 Ekim 2010, İzmir.

Kalkan EA. Analysis of the high court decisions on informed consent cases in Turkey from a forensic point of view. Journal of Scientific Perspectives 2018;3(3):125-34. https://doi.org/10.26900/jsp.2018.8

Kara M. Tıbbi Uygulama hatası nedeniyle yapılan soruşturmalarda, 2009- 2014 yılları arasında, İzmir Tabip Odası Onur Kurulu tarafından verilen kararların değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2015.

T.C. Sağlık Bakanlığı. 2019/11 Sayılı Enjeksiyon Uygulamaları Hakkında Genelge. Available from :https://shgmhastahakdb.saglik.gov.tr/TR-55483/201911-sayili-enjeksiyon-uygulamalari-hakkinda-genelge.html. 2019. Accessed 27.03.2023.

Posner KL, Severson J, Domino KB. The role of informed consent in patient complaints: Reducing hidden health system costs and improving patient engagement through shared decision making. J Healthc Risk Manag. 2015;35(2):38-45. https://doi.org/10.1002/jhrm.21200

Özkara E, Dokgöz H. Tıbbi uygulama hataları. Dokgöz H (Ed.). Adli Tıp & Adli Bilimler. Akademisyen Yayınevi. Ankara 2019. p. 71-90.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi. Available from: https://www.yargitay.gov.tr/documents/AIHM.pdf. Accessed 28.03.2023.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi. Available from:https://www.ihd.org.tr/insan-haklari-evrensel-beyannames. Accessed 01.04.2023.

Tıbbi Malpraktis İddiası ile Açılan Tazminat Davalarında Yargıtay ve Danıştay’ın “Aydınlatılmış Onam (Rıza)” Hususundaki Görüşlerinin İncelenmesi

ÖZET

References