ÖZET

Uyuşturucu, patlayıcı maddeler veya insan vücudu tarafından serbest bırakılan uçucu organik birleşiklerin kokusunun belirlenebilmesi kaçakçılığın, terörün, canlı veya ölü bireyin varlığını gösterebileceği gibi bir kişiyi belirli bir yer veya nesneyle ilişkilendirebileceği için ceza soruşturmalarında artan bir öneme sahiptir. Her ne kadar koku tespitinde kullanılan araç ve gereçler son yıllarda önemli ölçüde iyileşmiş, biyolojik detektörler olan köpekler ile rekabet edebilecek seviyeye yaklaşmış olsalar da, köpeklerin hız, çok yönlülük, kokuyu takip etme becerisi ve ayırt edici özelliklerinden dolayı hala koku kaynağının tespitinde ilk tercih olarak kullanıldıkları kabul edilmektedir. Uçucu organik birleşiklerin tespitinde kaydedilen ilerlemelerin yanı sıra, cihazlar ve köpekler için standardize uygulamaların geliştirilmesi, kokunun kanıt olarak güvenilirliğini sürekli olarak artırmaktadır. İyi uygulama kılavuzlarının geliştirilmesi, ilgilenilen uçucu organik birleşiklerin tespit edilmesindeki duyarlılık, seçicilik ve güvenilirliğinin artması ile bugün için sadece takip ve yakalamada kullanılan yöntemin ceza yargılamasında kabul edilebilir bir adli kanıt olarak kullanımını olanaklı kılacaktır. Bu çalışmada koku algılamasında rolü olan anatomik yapılar, histolojik ve fizyolojik mekanizma ile halen bu süreçte kullanılan temel aktörler olan köpeklerin anatomik, fizyolojik, genetik farklılıkları, eğitimleri ve eğiticileri ile olan ilişkileri, sınırlamaları, bu alanda kullanılan analitik cihazların temel prensip ve kapasiteleri ile kaydedilen ilerlemeler araştırılmış ve okuyucuya derli toplu bir şekilde sunulması amaçlanmıştır.