Lezbiyen Gey Biseksüel Transseksüeller ve Hasta Hakları
DOI:
https://doi.org/10.17986/blm.1668Anahtar Kelimeler:
Hasta Hakları, İnsan Hakları, LGBTÖz
Amaç: Türkiye’de Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 5. maddesinde “Sağlık hizmetlerinin hastaların ırk, dil, din veya mezhep, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi düşünce, ekonomik veya sosyal durumu veya diğer herhangi bir farklılık gözetilmeksizin verilmesi gerekir” hükmü yer almaktadır. Ülkemizde sağlık alanında, cinsel yönelim veya cinsiyet kimliği temelinde ayrımcılıkla mücadele ekseninde az çalışmaya rastlanılmıştır. Çalışmamızın amacı: LGBT’lerin sağlık kuruluşlarında yaşadıkları cinsel yönelim veya cinsiyet kimliği temelinde gerçekleşen ayrımcılık ve hasta hakları ihlalleri ile cinsel yönelim veya cinsiyet kimliği temelinde gerçekleşmeyen hasta hakları ihlallerini araştırmaktır.
Yöntem: Çalışmamız kesitsel anket çalışması olarak planlandı. Siyah Pembe Üçgen İzmir Derneği aracılığıyla ulaşabildiğimiz LGBT’lere hasta hakları yönetmeliğinden ve Türkiye’de Cinsel Yönelim ve Cinsiyet Kimliği Temeli’nde Ayrımcılığın İzlenmesi Raporu’nda kullanılan anket formlarından 42 soru derlenerek hazırlanan anket uygulandı.
Bulgular: Çalışmamızda 63 LGBT’ye ulaşıldı. Bireylerin cinsel yönelimleri %69,8 (44) eşcinsel, %17,5 (11) biseksüel; cinsiyet kimliği %12,7 (8) transeksüeldir. Katılımcıların %84,1’inin (53) sağlık güvencesi vardı. Çalışmamız sonucunda transeksüellerin negatif ayrımcılığa, biseksüel ve eşcinsellere oranla anlamlı olarak fazla uğradığı saptanmıştır (p=0,042). Cinsiyet kimliği ve cinsel yönelimleri nedeniyle sağlık kuruluşlarında ayrımcılığa uğradığını belirten 14 kişilik grubun 11’inin (%78,56) doktorlar tarafından, 4’ünün (%28,57) hemşireler tarafından negatif ayrımcılığa uğradığı saptanmıştır.
Sonuç: LGBT’lerin sağlık kuruluşlarında genel popülasyona kıyasla daha fazla ayrımcılığa uğradığını, çoğu zaman uygunsuz koşullarda sağlık hizmeti aldıklarını saptadık. Bu konuyla ilgili sağlık personelleri öncelikli olmak üzere tüm bireylerde farkındalık yaratılması, sağlık kuruluşlarında yaşanan ayrımcılık olgularının tekil olgular olmadığının fark edilmesi, sağlık alanında, cinsel yönelim veya cinsiyet kimliği temelinde ayrımcılıkla mücadele ekseninde bir eylem ve politika geliştirilmesi gerektiğini düşünmekteyiz.
İndirmeler
Kaynaklar
İnsan hakları evrensel bildirgesi.https://www.ihd.org.tr/insan-haklari-evrensel-beyannames/. Erişim tarihi:13.07.2023
Çotur H. Hasta hakları ve Kocaeli Gölcük Necati Çelik Devlet Hastanesi personeli ile hastaneye müracaat eden hastaların hasta hakları konusundaki bilgilerinin ölçülmesi [Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi] Ankara: Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Sağlık Kurumları İşletmeciliği Bilim Dalı; 2013.
Özdemir MH, Salaçin S, Ergönen A. Hasta Hakları Yönetmeliği ve hekim duyarlılığı. T Klin Tıp Etiği 2000; 8: 32-37.
Özdemir MH, Can IO, Ergönen A, Hilal A, Onder M, Demet M. Midwives and nurses awareness of patients' rights. Midwifery. 2009;25(6):756-65. https://doi.org/10.1016/j.midw.2008.01.010 DOI: https://doi.org/10.1016/j.midw.2008.01.010
Hasta Hakları Yönetmeliği. Resmi Gazete No: 23420, 1998.
http://www.csusm.edu/sjs/documents/homophobiaaweaponofsexismcondensed. Erişim tarihi: 14.07.2023
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%9Clkelerine_g%C3%B6re_LGBT_haklar%C4%B1 .Erişim tarihi:13.07.2023
http://www.coe.int/t/Commissioner/Source/LGBT/LGBTStudy2011_Turkish.pdf Erişim tarihi: 13.07.2023.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Kanun Numarası: 2709, Kabul Tarihi: 18.10.1982, Yayımlandığı R. Gazete Tarih: 09.10.1982 Sayı: 17863, Yayımlandığı Düstur: Tertip: 5 Cilt: 22.
İş Kanunu, Kanun Numarası: 4857, Kabul Tarihi: 22.05.2003, Yayımlandığı R. Gazete Tarih: 10.06.2003 Sayı: 25134, Yayımlandığı Düstur: Tertip: 5 Cilt: 42.
Türk Ceza Kanunu, Kanun Numarası: 5237, Kabul Tarihi: 26.09.2004, Yayımlandığı R. Gazete Tarih: 12.10.2004 Sayı: 25611, Yayımlandığı Düstur: Tertip: 5 Cilt: 43.
İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi. Türkiye’de cinsel yönelim veya cinsiyet kimliği temelinde ayrımcılığın izlenmesi raporu 1 Ocak-30 Haziran 2010, İstanbul Bilgi Üniversitesi. 2011.
Türk Medeni Kanunu, Kanun Numarası: 4721, Kabul Tarihi: 22.11.2001, Yayımlandığı R. Gazete Tarih: 08.12.2001 Sayı: 24607, Yayımlandığı Düstur: Tertip: 5 Cilt: 41.
The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, First Edition (DSM-I) 1952. https://www.springernature.com/gp/researchers/sdg-programme/sdg3/mental-health- Erişim tarihi 21.07.2023
The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Second Edition (DSM-II) 1968.
Karataş S, Buzlu S. Transeksüel Bireylerin sağlık Hizmeti Alamada Yaşadıkları Güçlükler. Lectio Scientific. 2018; 2(2): 70-81.
Homosexuality and Sexual Orientation Disturbance: Proposed Change in DSM-II, 6th Printing, page 44. Amerikan Psikiyatri Birliği. Position statement (Retired), 1973.
Amerikan Psikiyatri Birliği. Psikiyatride Hastalıkların Tanımlanması ve Sınıflandırılması El Kitabı, beşinci baskı (DSM-V-TR). (çeviri ed. E Köroğlu) Ankara, Boylam Psikiyatri Enstitüsü, 2018.
The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Third Edition (DSM-III) , 1980.
The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Third Edition Revision (DSM-III-R), 1987.
The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition (DSM-IV) , 1994.
The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition - Text Revision (DSM-IV-R), 2000.
Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma. Türkiye Psikiyatri Derneği. https://psikiyatri.org.tr/uploadFiles/publicationsFile/file/1972011171129-A9RA284_yeni.pdf , Erişim tarihi: 11.05.2023
Heeringen C, Vincke J. Suicidal acts and ideation in homosexual and bisexual young people: a study of prevalence and risk factors, Soc. Psychiatry Psychiatr Epidemiol. 2000; 35(11): 494-9. https://doi.org/10.1007/s001270050270 DOI: https://doi.org/10.1007/s001270050270
Fergusson DM, Horwood J, Beautrais AL. Is sexual orientation related to mental health problems and suicidality in young people. Archive General Psychiatry, 1999; 56: 876-880. doi:10.1001/archpsyc.56.10.876 DOI: https://doi.org/10.1001/archpsyc.56.10.876
Aaron DJ, Markovic N, Danielson ME, Honnold JA, Jonosky JE, Schmidt NJ. Behavioral risk factors for disease and preventive health practices among lesbians. Am J Public Health 2001;91: 43–6. https://doi.org/10.2105/AJPH.91.6.972 DOI: https://doi.org/10.2105/AJPH.91.6.972
Cochran SD, Mays VM, Bowen D, Gage S, Bybee D, et al. Cancer-related risk indicators and preventive screening behaviors among lesbians and bisexual women. Am J Public Health 2001;91: 591–7. https://doi.org/10.2105/AJPH.91.4.591 DOI: https://doi.org/10.2105/AJPH.91.4.591
Rankow E, Tessaro I. Cervical cancer risk and papanicolaou screening in a sample of lesbian and bisexual women. J Fam Pract 1998;47: 139–43.
Wadsworth E, McCann K. Attitudes towards and use of general practitioner services among homosexual men with HIV infection or AIDS. Br J Gen Pract 1992;42:107–10.
Harrison AE, Silenzio VMB. Comprehensive care of lesbian and gay patients and families. Prim Care 1996;23:31–47. DOI: https://doi.org/10.1016/S0095-4543(05)70259-1
White JC, Dull VT. Health risk factors and health seeking behavior in lesbians. J Womens Health 1998;6:103–12. https://doi.org/10.1089/jwh.1997.6.103 DOI: https://doi.org/10.1089/jwh.1997.6.103
McNair R, Anderson S, Mitchell A. Addressing health inequalities in Victorian Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender Communities. Heath Promotion Journal of Australia, 2001; 11(1).
Korkmaz M, Aydın Avcı İ. Halk Sağlığı Hemşirelerinin LGBT Bireylerin Sağlıklı Yaşam Sürdürmelerindeki Rolü. SETSCI Conference Indexing System. 2018 3:460-466.
Martın-Pérez A, González E, Marrero N, Rebollo J. LGBT people and discrimination in the area of health in Spain. FELGTB 2015
Marin C. Documentation of discrimination in the field of LGBT heath in Romania, general overview, legal framework, findings and recommendations. ACCEPT Association 2014.
Documentation of discrimination in the field of health of trans people in Hungary, transcare research report, 2014.
Grzejszczak R. Transgender and healthcare in Poland. 2014.
Showdon S. The medical school curriculum and LGBT health concerns. American Medical Association Journal of Ethics. 2010, 12 (8):638-643. DOI: https://doi.org/10.1001/virtualmentor.2010.12.8.medu1-1008
Poteat T, German D, Kerrigan D. Managing uncertainty: A grounded theory of stigma in transgender health care encounters. Social Science & Medicine. 2013, 84:22-29 https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2013.02.019 DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2013.02.019
Aypar G, Tanyaş B. İstanbul'da yaşayan transların dışlanma ve ayrımcılık deneyimleri üzerine nitel bir çalışma. Aurum Sosyal Bilimler Dergisi, 2017, 2(1): 71-90.
Dakic T. New Perspectıves on Transgender Health in the Forthcomıng 11th Revısıon Of The Internatıonal Statıstıcal Classıfıcatıon Of Dıseases And Related Health Problems: An Overvıew Of Gender - Depathologızatıon, Consıderatıons And Recommendatıons For Practıtıoners. Psychiatria Danubina. 2020, 32(2):145-150. https://doi.org/10.24869/psyd.2020.145 DOI: https://doi.org/10.24869/psyd.2020.145
Lombardi E. Transgender Health: A Review and Guidance for Future Research—Proceedings from the Summer Institute at the Center for Research on Health and Sexual Orientation, University of Pittsburgh. International Journal of Transgenderism. 2010, 12 (4): 211-229. https://doi.org/10.1080/15532739.2010.544232 DOI: https://doi.org/10.1080/15532739.2010.544232
https://kaosgldernegi.org/images/library/2011lgbt-haklari-insan-haklaridir-saglik.pdf Erişim tarihi: 13.07.2023.
Ozdemir MH, Ergonen AT, Sönmez E, Can IO, Salacin S. The approach taken by the physicians working at educational hospitals in Izmir towards patient rights. Patient Education and Counseling 2006;61: 87–91. DOI: https://doi.org/10.1016/j.pec.2005.02.013
Kurtcebe ZÖ. Bir üniversite hastanesine başvuran hasta ve yakınları ile araştırma görevlilerinin hasta hakları konusundaki bilgi, tutum ve yararlanma durumlarının değerlendirilmesi, Yayımlanmış Tıpta Uzmanlık Tezi, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara, 2009.
Yılmaz H. Osmangazi Üniversitesi Eğitim Uygulama Araştırma Hastanesi’nde yatan erişkin hastaların hasta haklarından yararlanma durumları ve hemşirelerin hasta haklarına ilişkin görüşleri, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü , Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı, İstanbul 2002.
Çabuk FD. Tıp öğrencileri ve hekimlerin eşcinsellik hakkındaki tutumları ve gey ve lezbiyenlerin sağlık hizmeti deneyimleri, Yayımlanmış Tıpta Uzmanlık Tezi, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Ankara, Nisan 2010.
İndir
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Adli Tıp Bülteni
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimiz ve bu internet sitesinin tüm içeriği Creative Commons Attribution (CC-BY) lisansının şartları ile ruhsatlandırılmıştır. Creative Commons Attribution Lisansı, kullanıcıların bir makaleyi kopyalamasına, dağıtmasına ve nakletmesine, makaleyi uyarlamasına ve makalenin ticari olarak kullanılmasına imkan tanımaktadır. CC BY lisansı, yazarına uygun şekilde atfedildiği sürece açık erişimli bir makalenin ticari ve ticari olmayan mahiyette kullanılmasına izin vermektedir.
