Potansiyel Yaralama Etkileri Açısından Havai Fişekler
DOI:
https://doi.org/10.17986/blm.2017227936Anahtar Kelimeler:
piroteknik maddeler- Piroteknik maddeler- havai fişek- yaralamaÖz
Amaç: Havai fişekler eğlence amacına yönelik bir piroteknik ürün çeşididir. Yapımında kullanılan malzemeler ve tasarımları nedeniyle bazı potansiyel riskler içermektedirler. Basit bir “silah” sistemi şeklinde kullanılabilirlikleri yanında, tasarımlarında kullanılan enerjik malzemeler de ev yapımı bombalarda kullanılabilir niteliktedir. Zaman zaman yangın, yaralanma ve ölüm olaylarına ilişkin haberlerle karşımıza çıkmaktadır. Çalışmamızda havai fişeklerin yaralama potansiyelini incelemek amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Yerli üretim havai fişek bataryalarının fiziki incelemesi, hızlı kamera eşliğinde havai fişek bataryasının fonksiyonu ile ateşlenmesi, fişeklerin namludan çıkış anının görüntülemesi ve hız ölçümü, fişeklerin infilak anının görüntülemesi ve basınç ölçümü olmak üzere dört farklı çalışma yapılmıştır. Havai fişeklerin fiziki incelemelerinde; fişek bataryalarının, silindirik yapıda kartondan mamül namluların birleştirilmesinden oluşturulmuş bloklar halinde olduğu, bataryayı oluşturan her bir namlunun alt kısmından geçirilmiş bir fitilin yakılması ile namlular içindeki fişeklerin belirli aralıklarla ve sırayla ateşlendiği, patlayarak görsel efekti oluşturan fişeklerin, tasarlanan efekti oluşturacak şekilde toz ve katı formda bir dizi piroteknik bileşikler ile toprak, tahıl gibi ilave maddeler kullanılarak tasarlandıkları gözlenmiştir.
Bulgular: Bataryanın ateşlenmesi sırasında yoğun bir duman ve namlu ağızlarından ortalama 40,02 cm (SD= 7,21) yükseklikte alev püskürmesi oluştuğu, ortalama 28 g (SD:3,8) ağırlığındaki havai fişeklerin 0.5 m mesafede ortalama 52,61 m/sn (SD:6,92) hıza ulaştıkları belirlenmiştir. Fişeklerin infilak anında ortalama 144,42 cm (SD: 144.42) çapında alev topu oluştuğu ve aynı zamanda efekt materyali saçılımı gözlemlenmiş, fişeklerin patlama basıncı ortalama 89,10 kPa (SD: 16,62) olarak ölçülmüştür.
Sonuç: Yapılan tespitler ışığında havai fişeklerin, içerdikleri piroteknik bileşiklerden kaynaklanan, namludan çıkışta alev püskürmesi, fişeğin ulaştığı hız, alev topu oluşumu ve parça tesiriyle yaralama potansiyeline sahip oldukları değerlendirilmiştir.
İndirmeler
Kaynaklar
Özdikmen T, Derici R. Tehlikeli Maddelerin Güvenliği ve Emniyetli Nakli, Özel Alan Sınıf 1 Patlayıcı Maddeler. Ankara: Duman Ofset; 2011.
Bailey A, Murray G. Explosives, Propellants and Pyrotechnics. Townbridge, Wiltshire, England: Royal Military College of Science, Redwood Books; 2000.
Lenz R. Explosives and Bomb Disposal Guide. 5th ed. Illinois: Charles C Thomas Publisher; 1976.
Akhavan J. The Chemistry of Explosives. 2nd ed. Cambridge: UK The Royal Society of Chemistry, Thomas Graham House, Science Park; 2004. DOI: https://doi.org/10.1039/9781847552020
Mclain JH. Pyrotechnics. Philadelphia: The Franklin Institute Press; 1980.
Ellern H. Military and Civilian Pyrotechnics. New York: Chemical Publishing Co. Inc.; 1968.
Erdoğan A, Karaardıç H, Yavuz M, Karaardiç ÖL. Manavgat/Side Yöresinde Havai Fişek Gösterilerinin Fauna Elemanları Üzerine Etkisi. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği. 2011;3:2-5.
Pilatin R. Havai Fişekler ve Ses Kirliliği. Batman Postası Gazetesi. [Erişim Tarihi: 2017 Nisan 11] . Erişim Adresi: [http://www.batmancagdas.com/havai-fisekler-ses-kirliligi-makale,11371.html].
Sirel E. Havai Fişek. Habertürk. 2009 [Erişim Tarihi: 2017 Nisan 11] . Erişim Adresi: [http://www.haberturk.com/ yazarlar/219105-havai-fisek].
Moore JX, McGwin Jr. G, Griffin RL. The epidemiology of firework-related injuries in the United States: 2000–2010. Injury. 2014; 45: 1704–1709. DOI: https://doi.org/10.1016/j.injury.2014.06.024
Kunz SN, Zinka B, Peschel O, Fieseler S. Case report; Accidental head explosion: An unusual blast wave injury as a result of self-made fireworks, Forensic Science International. 2011; 210: e4–e6. DOI: https://doi.org/10.1016/j.forsciint.2011.04.013
Antalya İl Emniyet Müdürlüğü İnternet Sitesi. Havai Fişekler ile İlgili Valilik Yönergesi. [Erişim Tarihi: 2015 Haz 17] Erişim Adresi: [http://www.antalya.pol.tr/ Sayfalar/ruhsat-Havai-Fisekler-ile-ilgili-Valilik-Yonergesi.a spx].
Sağlık Bakanlığı İnternet Sitesi. Çocuklar ve Gençler Arasında Oyun ve Eğlence Amaçlı Olarak Kullanılan Piroteknik Maddeler. 2011 Mayıs [Erişim Tarihi: 2015 May 18] Erişim Adresi: [http://www.saglik.gov.tr/TSHGM/belge/1-9320/cocuklar-ve-gencler-arasinda-oyun-ve-eglence-araci-olar-.html].
Erwin V, Duvalois W., Webb R, Koeberg M. Morphology and composition of pyrotechnic residues formed at different levels of confinement. Forensic Science International. 2009; 186: 68–74. DOI: https://doi.org/10.1016/j.forsciint.2009.01.019
Phillips SA. Pyrotechnic residues analysis-detection and analysis of characteristic particles by scanning electron microscopy/energy dispersive spectroscopy. Science & Justice. 2001; 41: 73-80. DOI: https://doi.org/10.1016/S1355-0306(01)71857-6
Yinon J, Zitrin S. Modern Methods of Applications in Analyses of Explosives. England: John Wiley & Sons, West Sussex; 1996.
Hürriyet Gazetesi. Havai fişek polisi yaraladı. [Erişim Tarihi: 2014 Tem 23] Erişim Adresi: [http://www.hurriyet.com.tr/gundem/23490377.asp].
Sözcü Gazetesi. Okmeydanı’nda Gergin Saatler. [Erişim Tarihi: 2014 Tem 23] Erişim Adresi: [http://sozcu.com.tr/2014/gunun-icinden/okmeydaninda-gergin-saatler-534311/].
CDC-Centers for Disease Control and Prevention [İnternet] Serious Eye Injuries Associated with Fireworks. United States, 1990-1994. [Erişim Tarihi: 2013 May 05] Erişim Adresi: [http://wonder.cdc.gov/wonder/prevguid /m0037986/ m0037986.asp#Figure_1].
Alphonse VD, Kemper AR, Strom III BT, Beeman SM, Duma SM (2012). Mechanisms of injuries from fireworks. JAMA. 2012; 308(1): 33-34. DOI: https://doi.org/10.1001/jama.2012.6964
Cronin KJ, Butler PEM, McHugh M, Edwards G. A 1-year prospective study of burns in an Irish pediatric burns unit. Burns. 1996; 22 (3): 221-224. DOI: https://doi.org/10.1016/0305-4179(95)00109-3
Konte V, Petridou E, Trichopoulos D. Firework-related childhood injuries in Greece: a national problem. Burns. 2004; 30: 151–153. DOI: https://doi.org/10.1016/j.burns.2003.09.019
Al-Qattan MM, Al-Tamimi AS. Localized hand burns with or without concurrent blast injuries from fireworks. Burns. 2009; 35: 425-429. DOI: https://doi.org/10.1016/j.burns.2008.06.015
Ladham S, Koehler SA, Woods P, Huston R, Dominick J, Fochtman FW, Wecht CH. A case of a death by explosives: the keys to a proper investigation. Journal of Clinical Forensic Medicine. 2005; 12: 85–92 . DOI: https://doi.org/10.1016/j.jcfm.2004.10.003
Sinha I, Patel A, Kim FC, MacCorkle ML, Watkins JF. Comic Books Can Educate Children About Burn Safety in Developing Countries. Journal of Burn Care & Research 2011; 32(4): 112-117. DOI: https://doi.org/10.1097/BCR.0b013e3182223c6f
İndir
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Dergimiz ve bu internet sitesinin tüm içeriği Creative Commons Attribution (CC-BY) lisansının şartları ile ruhsatlandırılmıştır. Creative Commons Attribution Lisansı, kullanıcıların bir makaleyi kopyalamasına, dağıtmasına ve nakletmesine, makaleyi uyarlamasına ve makalenin ticari olarak kullanılmasına imkan tanımaktadır. CC BY lisansı, yazarına uygun şekilde atfedildiği sürece açık erişimli bir makalenin ticari ve ticari olmayan mahiyette kullanılmasına izin vermektedir.
