Anahtar Kelimeler
fiil ehliyeti
demans
geçmişe dönük hukuki ehliyet değerlendirilmesi
Öz
Amaç: Çalışmada; klinik adli tıp uygulamalarında zaman zaman rastlanılan ölüm sonrası geçmişe dönük hukuki ehliyet tespitinde anabilim dalımız deneyimi sunularak literatüre katkıda bulunmak amaçlandı.
Yöntem: Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı’nda 01.01.2021 ve 31.03.2024 tarihleri arasında düzenlenen adli psikiyatri raporları retrospektif olarak incelendi. Ölüm sonrası geçmişe dönük hukuki ehliyetin değerlendirilmesi yapılan olgular çalışmaya dahil edildi. Olguların yaş, cinsiyet gibi demografik özellikleri, tıbbi ve psikiyatrik özgeçmişi, ölüm nedenleri, adli tahkikat dosyasında yer alan tanık beyanları ve görüntü kayıtları, akit tarihli hukuki ehliyete ilişkin sağlık raporları değerlendirildi.
Bulgular: Beş olgu erkek, bir olgu kadın olmak üzere 6 olgu olduğu gözlendi. Ölüm yaşlarının 81-96 yıl arasında olduğu, yaş ortalamasının ise 88,2 yıl olduğu tespit edildi. Tüm olgularda en az bir kronik hastalık olduğu ve dört olguda demans tanısının bulunduğu görüldü. İki olgunun akit tarihlerinde sağlık raporu alınmadığı, sağlık raporu alınan dört olguda hukuki ehliyetinin olduğunun belirtildiği anlaşıldı. Anabilim dalımız tarafından düzenlenen adli psikiyatri rapor sonuçlarında ise; 3 olguda hukuki ehliyetinin olduğu, 2 olguda hukuki ehliyetinin olmadığı ve 1 olguda hukuki ehliyete ilişkin tıbben yorum yapılamayacağı belirtilmiştir.
Sonuç: Ölüm sonrası geçmişe dönük hukuki ehliyet değerlendirilmesi istenilen olguların çoğunluğunda demans tanısı bulunmaktadır. Olguların muayene edilemeyecek olması titiz ve standart bir değerlendirmeyi zorunlu kılmaktadır. Öncelikle akit tarihinde düzenlenen tıbbi raporunun bilimsel yeterlilikleri taşıyıp taşımadığı incelenmelidir. Detaylı tıbbi ve adli evrak tetkiki sonrası gerekçeli ve bilimsel kriterlere uygun adli psikiyatri raporu hazırlanmalıdır.
Referanslar
Uzun, F. B. Gerçek Kişilerin Hak Ehliyeti ve Hak Ehliyetine Uygulanacak Hukukun Tespiti. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 2016; 6(2), 11-48.
Ercan, T. Gerçek Kişiler Yönünden Kişiliğin Sona Erme Halinin Türk Vergi Sistemine Etkisi. International Journal of Public Finance. 2021;6(2), 291-311. https://doi.org/10.30927/ijpf.976137
Öcal, Ş.A. Kişi ve Kişilik Kavramları, Kişiliğin Başlangıcı ve Sona Ermesi, Gerçek Kişiler, Hak ve Fiil Ehliyeti. Doğramacı, H.Ş. Editör. Medeni Hukuk I. Eskişehir; Anadolu Üniversitesi Yayınları 2018.ss 33-34
Koç, N. Türk Medenî Kanunundaki Düzenlemeler Işığında Vesayet Hukukuna Genel Bir Bakış. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2005; 99-120.
Sercan, M. Yurttaşlık Hukukunda (Medeni Hukuk) Adli Psikiyatri. Uygur, N. Editör. Adli Psikiyatri Uygulama Kılavuzu. Ankara; Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları. 2022; ss 212-230
Yargıtay Karar Arama (Erişim Tarihi 10.03.2024). Yargıtay 3. HD, 14.4.2015, E. 2014/13732, K. 2015/6326. https://karararama.yargitay.gov.tr
Öncü, Ö. Resmi Vasiyetname (Yüksek Lisans Tezi). İzmir; Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Özel Hukuk Programı; 2019
TÜİK Veri Portalı (Erişim Tarihi 11.03.2024). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023-49684
Keskin A, Uncu G, Tanburoğlu A, Adapınar D. Yaşlanma ve Yaşlılıkla İlgili Nörolojik Hastalıklar / Aging And Senility Related Neurologic Diseases. Osmangazi Tıp Dergisi. 2016;38(1). http://dx.doi.org/10.20515/otd.51945
Keten H. S. Geriatrik Yaş Grubunda Hukuki İşlemlerde Sağlık Raporu Alınması Zorunlu mu?. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 2020; 14(2): 312-315. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.631318
Vural R., Yaman H. Family Medicine and Some Reporting Practices. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 2017; 11(1): 43-49. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.295820
Aydoğdu H, Askay, M., Kırcı, G., Özer, E. 18-65 Yaş Aralığındaki Kişilerde Hukuki Ehliyetin Değerlendirilmesi. Adli Tıp Bülteni, 2018; 23(2), 100 - 105. doi: 10.17986/blm.2017331583
Cavlak, M., Akçan, R., Tümer, A., Balseven Odabaşı, A., Lale, A., Yıldırım, M., Heybet, E. Forensic medicine evaluation of Alzheimer patients: a series from Ankara, Turkey. Turkish Journal of Medical Sciences. 2015;45(5), 1047 - 1050. doi:10.3906/sag-1403-80
Şen Gökçeimam, P., Aydın Sünbül, E., Gökbakan, A., Özel, M., Kurban, R., Aşkın, R. Bir Psikiyatri Dal Hastanesi Sağlık Kuruluna vesayet uygunluğu açısından gönderilen kişilerin değerlendirilmesi. 2019;627 - 634. doi:10.5455/apd.31877
Cavlak, M., Balseven Odabaşı A., Akçan, R.,Yıldırım, M.Ş., Lale, A., Heybet, E.R., Tümer, A.R. Assessment Of Legal Capacity In The Geriatric Population: A Retrospective Study. Turkish Journal of Geriatrics-Turk Geriatri Dergisi. 2014; vol.17, no.4, 350-355.
de Rijk MC, Breteler MM, Graveland GA, Ott A, Grobbee DE, van der Meché FG, Hofman A. Prevalence of Parkinson's disease in the elderly: the Rotterdam Study. Neurology. 1995 Dec;45(12):2143-6. doi: 10.1212/wnl.45.12.2143. PMID: 8848182.
2024 Alzheimer's disease facts and figures. Alzheimer's & dementia : the journal of the Alzheimer's Association, 2024; 20(5), 3708–3821. https://doi.org/10.1002/alz.13809
Ayhan, H., Karaman, H. Adli Psikolojik Değerlendirmenin Temel İlkeleri: Destekleyici Bir Unsur Olarak Psikolojik Testler . Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi , 2021; 6 (1) , 36-47
Güngen, C., Ertan, T., Eker, E., Yaşar, R., Engin, F. Reliability and validity of the standardized Mini Mental State Examination in the diagnosis of mild dementia in Turkish population. Turk psikiyatri dergisi. Turkish journal of psychiatry. 2002;13(4), 273-281.
Can, Y., Sercan, M., Saatçioğlu, Ö., Soysal, H., Uygur, N. Hukuki Ehliyeti Değerlendirme Formu (HEDEF) geçerlilik, güvenilirlik ve duyarlılığı. Klinik Psikiyatri Dergisi. 2006;9(1), 5-6.
Selekler, K., Cangöz, B., Uuluç, S. Montreal bilişsel değerlendirme ölçeği (MOBİD)'nin hafif bilişsel bozukluk ve alzheımer hastalarını ayırt edebilme gücünün incelenmesi. 2010; 166 - 171.
Yavuz, B. B., Varan, H. D., O'Caoimh, R., Kizilarslanoglu, M. C., Kilic, M. K., Molloy, D. W., Dogrul, R. T., Karabulut, E., Svendrovski, A., Sağır, A., Cankurtaran, E. S., Yesil, Y., Kuyumcu, M. E., Halil, M., & Cankurtaran, M. Validation of the Turkish Version of the Quick Mild Cognitive Impairment Screen. American journal of Alzheimer's disease and other dementias. 2017; 32(3), 145–156. https://doi.org/10.1177/1533317517691122
Vertesi, A., Lever, J. A., Molloy, D. W., Sanderson, B., Tuttle, I., Pokoradi, L., Principi, E. Standardized Mini-Mental State Examination. Use and interpretation. Canadian family physician Medecin de famille canadien. 2001; 47, 2018–2023.
Gülmez, Ö., Tümer, A.R., Karacaoğlu, E., Akçan, R., Odabaşı Balseven, A. Alzheimer hastalığı'nda fiil ehliyeti. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2014; 30 - 38.
Fang, C., Lv, L., Mao, S., Dong, H., Liu, B. Cognition Deficits in Parkinson's Disease: Mechanisms and Treatment. Parkinson's disease. 2020, 2076942. https://doi.org/10.1155/2020/2076942
Aarsland, D., Zaccai, J., Brayne, C. A systematic review of prevalence studies of dementia in Parkinson's disease. Movement disorders : official journal of the Movement Disorder Society, 2005; 20(10), 1255–1263. https://doi.org/10.1002/mds.20527
Aarsland, D., Batzu, L., Halliday, G.M. et al. Parkinson disease-associated cognitive impairment. Nat Rev Dis Primers. 2021; 7, 47. https://doi.org/10.1038/s41572-021-00280-3
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Telif Hakkı (c) 2025 Adli Tıp Bülteni