Anahtar Kelimeler
çocuk ihmal ve istismarı
inspire
önleme stratejileri
sosyal politika düzenlemeleri
Öz
Çocuk ihmal ve istismarı (Çİİ), çocuk yaş grubundaki yani 18 yaşından küçük her bireyin, bakımından sorumlu olan kişi veya kişiler tarafından, evinde veya etkileşimde bulunduğu bir kuruluşta, biyopsikososyal gelişimini ve sağlığını olumsuz yönde etkileyen, kaza haricindeki engellenebilir davranışlara maruz kalması durumudur. Uluslararası düzlemde kabul gören ortak tanımlamaları benimseme konusunda ülkelerin kendi kültürel normlarına bağlı tavır sergilemesi ve mevzuat farklılıklarına sahip olması epidemiyolojik çalışmaları güçleştirdiği gibi Çİİ sorununun önlenme ve müdahale aşamasında birçok eksiklikleri beraberinde getirmiştir. Dünya Sağlık Örgütü, UNICEF, UNESCO, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin Çocuklara Yönelik Şiddet Özel Temsilcisi ve Çocuklara Yönelik Şiddeti Sonlandırma Küresel Ortaklığı tarafından “Çocuğa Karşı Şiddetin Önlenmesine İlişkin Küresel Durum Raporu 2020” isminde, ulusal kalkınma hedefli ileri 10 yıllık süreci içerecek INSPIRE adı verilen yedi ilkeye dayandırılmış stratejik plan geliştirilmiştir. Ülkelerden toplanan ilk verilere göre, ülkelerin çoğunun bazı adımları attığı, ancak hükümet yetkililerinin çabalarının uluslararası örgütlerin koyduğu hedeflere ulaşmada yetersiz kaldığı raporlandırılmıştır. Çİİ ile mücadele ve müdahale yöntemlerine evrensel bir düzenleme getiren; sağlık, hukuk, eğitim ve sosyal politikaların önemine dikkat çeken INSPIRE, umut olabileceği gibi 2020-2030 arası on yıllık eylem planı ile acil harekete geçme ihtiyacına yönelik tavsiyeleri ile de değerli bulunmaktadır.
Referanslar
United Nations. United Nations Human Rights Office of the High Commissioner [Internet]. 1989 [cited 2023 Feb 26]. Convention on the rights of the child text. Available from: https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/ convention-rights-child
UNICEF Turkey. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ve İhtiyari Protokoller, Usûl kuralları ile Çocuk Hakları Komitesi genel yorumları [Internet]. 2017 [cited 2023 Jan 25]. Available from: https://www.unicef.org/turkiye/media/7941/file/%C3%87HDS%20ve%20%C4%B0htiyari%20Protokoller,%20Usul%20Kurallar%C4%B1%20ile%20%C3%87ocuk%20Haklar%C4%B1%20Komitesi%20Genel%20Yorumlar%C4%B1.pdf
Aykutlu HC, Meriç Ç. Çocuk hakları. In: Saka NE, editor. Adli Tıp ve Adli Bilimlerde Klinik Uygulamalara Bakış. 1st ed. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2019. p. 245–54. https://doi.org/10.37609/akya.2162.
Türkiye Barolar Birliği, UNICEF. İnsan Hakları Ortak Platformu Etkiniz AB Programı Yayın No:189 [Internet]. 2010 [cited 2023 Feb 2]. Ceza sorumluluğunun değerlendirilmesi rehberi. Available from: https://cocukhaklari.barobirlik.org.tr/dokuman/egitimbasvuru_basvuru/cezasorumlulugunun.pdf
World Health Organization. Child maltreatment [Internet]. 2022 [cited 2023 Jan 25]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/child-maltreatment
Kohrt B, Juan C. Child maltreatment and global health: Biocultural perspectives. In: Krugman RD, Korbin JE, editors. Handbook of Child Maltreatment. 2nd ed. Cham: Springer; 2022. p. 749–72. https://doi.org/10.1007/978-3-030-82479-2_37.
Ergöçmen AB, Keskin F, Yüksel Kaptanoğlu İ. UNFPA, UNFPA-TR, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü [Internet]. 2022 [cited 2023 Feb 2]. Türkiye’de çocuk yaşta, erken ve zorla evlilikler: 1993-2018 Türkiye nüfus ve sağlık araştırmaları veri analizi. Available from: https://turkiye.unfpa.org/tr/publications/turkiyede-cocuk-yasta-erken-ve-zorla-evlilikler
Saka NE. Adli Tıp Kurumu Başkanlığı’nca karara bağlanmış çocuk ölümlerinin ‘çocuk istismarı ve ihmali’ açısından incelenmesi [Tıpta Uzmanlık Tezi]. İstanbul: T.C. Adalet Bakanlığı Adli Tıp Kurumu Başkanlığı; 2004.
Damaskopoulou E, Papakonstantinou E, Bacopoulou F, Eliopoulos E, Chrousos G, Vlachakis D. Child Abuse: Past, Present and Future (Review). World Acad Sci J. 2022;5(1):4. https://doi.org/10.3892/wasj.2022.181.
Dokgöz H, Saka NE. Çocuk istismarı ve ihmaline Adli Tıp yaklaşımı. İzmir Barosu Çocuk Hakları Bülteni [Internet]. 2017 [cited 2023 Jan 28];(23 Nisan Özel Sayısı):11–28. Available from: http://www.izmirbarosu.org.tr/pdfdosya/23-nisan-2017-ozel-bulten2017424154321493.pdf
Üstünsoy M. Hekimlerin çocuk ihmal ve istismar vakaları ile karşılaşma durumları, bildirim yükümlülükleri ve eğitim gereksinimleri: Gümüşhane örneği. [Yüksek Lisans Tezi]. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi; 2022.
Mathews B. Developing countries and the potential of mandatory reporting laws to identify severe child abuse and neglects. In: Deb S, editor. Child Safety, Welfare and Well-being. 2nd ed. Singapore: Springer; 2022. p. 485–521. https://doi.org/10.1007/978-981-16-9820-0_27.
Nuhoğlu H, İçağasıoğlu Çoban A. Evliliğin “Kutsal” Politiği ve Eleştirisi. Mediterranean Journal of Gender and Women’s Studies (KTC). 2022;5(2):503–19. https://doi.org/10.33708/ktc.1155424.
Saday Duman N, Sarı Gökten E, Rana HN. Hekimlerin Erken Yaşta Evliliklere Yönelik Farkındalıkları ve Tutumları. J Clin Psy. 2017;20(3):203–8. https://doi.org/10.5505/kpd.2017.84803.
Nurfaathirany Heri R, Tahir H, Herman, Dahri I, Aswan M. Juridical Analysis of Child Marriage. Collins JT, Carter RW, Scott N, editors. SHS Web of Conferences. 2022;149:02020. https://doi.org/10.1051/shsconf/202214902020.
Berrick JD, Gilbert N, Skivenes M. Child protection systems: A global typology. In: Duerr J, Gilbert N, Skivenes M, editors. Oxford Handbook of Child Protection Systems. 1st ed. Canada: Oxford University Press; 2023. p. 943–70. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780197503546.001.0001.
Berrick JD, Gilbert N, Skivenes M. Child protection systems across the World. In: Berrick JD, Gilbert N, Skivenes M, editors. Oxford Handbook of Child Protection Systems. 1st ed. Canada: Oxford University Press; 2023. p. 1–11. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780197503546.001.0001.
Oates K. Sixty years of child abuse awareness: Achievements, errors and opportunities. In: Deb S, editor. Child Safety, Welfare and Well-being. 2nd ed. Singapore: Springer; 2022. p. 17–29. https://doi.org/10.1007/978-981-16-9820-0_2.
Murgu AB. An overview of the regulations on children’s rights. Pandectele Romane [Internet]. 2022 [cited 2023 Feb 3];(3):17–36. Available from: https://heinonline.org/HOL/P?h=hein.journals/rpanderom2022&i=526
Kurt SL. Çocuk Haklarına İlişkin Temel Uluslararası Belgeler ve Türkiye Uygulaması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. 2016;0(36):99–127. https://doi.org/10.21560/spcd.28915.21.
Kapucu S. Janusz Korczak, Günümüz çocuk haklarının ilham kaynağı olan Janusz Korczak ve çocuk hakları. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: Maltepe Üniversitesi; 2023.
Clark H, Coll-Seck AM, Banerjee A, Peterson S, Dalglish SL, Ameratunga S, et al. A Future for the World’s Children? A WHO–UNICEF–Lancet Commission. The Lancet. 2020;395(10224):605–58. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(19)32540-1.
UNICEF. Unicef Data: Monitoring the situation of children and women [Internet]. 2023 [cited 2023 Jan 29]. Levels and trends in child mortality. Available from: https://data.unicef.org/wp-content/uploads/2023/01/UN-IGME-Child-Mortality-Report-2022_Final-online-version_9Jan.pdf
World Health Organization. World Health Organization Department of Social Determinants of Health, Geneva, Switzerland [Internet]. 2020 [cited 2023 Feb 5]. p. 1–352 Global status report on preventing violence against children 2020. Available from: https://www.who.int/teams/social-determinants-of-health/violence-prevention/global-status-report-on-violence-against-children-2020
Sedlak AJ, Broadhurst DD. Third National Incidence Study of Child Abuse and Neglect: Final Report [Internet]. 1996 [cited 2024 June 4]. Washington DC. US Department of Health and Human Services. Available from: https://www.govinfo.gov/content/pkg/GOVPUB-HE23_1200-PURL-gpo106221/pdf/GOVPUB-HE23_1200-PURL-gpo106221.pdf
Turla A, Aydın B, Sazak Uygul E, Zekioğulları Günbeği M, Kuloğlu MM, Karabekiroğlu K. Sexual Abuse of Children in Turkey: Psychiatric Evaluation of 1785 Victims. Arch Neuropsychiatry. 2022;59:193–6. https://doi.org/10.29399/npa.27974.
Dokgöz H, Polat O. Çocuk istismarı ve ihmali. In: Dokgöz H, editor. Adli Tıp & Adli Bilimler. 1st ed. Ankara: Akademisyen Yayınevi; 2019. p. 379–416. https://doi.org/10.37609/akya.1.
Kimbrough-Melton R. Child maltreatment as a problem in international law. In: Krugman RD, Korbin JE, editors. Handbook of Child Maltreatment. 2nd ed. Cham: Springer; 2022. p. 731–47. https://doi.org/10.1007/978-3-030-82479-2_36.
Karst WA, Nijs HGT, Bilo RAC. Child abuse. In: Houck MM, editor. Encyclopedia of Forensic Sciences. 3rd ed. Oliver Walter; 2023. p. 552–7. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-823677-2.00250-6.
Nirengi Derneği. Çok geç olmadan İstanbul! Paydaş analizi ve politika raporu [Internet]. İstanbul; 2018 [cited 2023 Feb 2]. Available from: https://www.sivilsayfalar.org/raporlar/nirengi-dernegi-cok-gec-olmadan-istanbul-paydas-analizi-ve-politika-raporu/
Uzun Çiçek A. Çocuk istismarı ve ihmali. In: Ataseven H, Altun A, editors. Güncel Pratik Tıp El Kitabı - 2 [Internet]. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlüğü; 2021 [cited 2023 Feb 5]. p. 163–78. Available from: https://www.researchgate.net/profile/Ayla-Uzun-Cicek/publication/360727087_COCUK_ISTISMARI_VE_IHMALI/links/62877d306e41e5002d34de1e/COCUK-ISTISMARI-VE-IHMALI.pdf
Şahin Y. Adli olgularda adli rapor düzenleme. In: Saka NE, editor. Adli Tıp ve Adli Bilimlerde Klinik Uygulamalara Bakış. 1st ed. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2019. p. 1–14. https://doi.org/10.37609/akya.2162.
Saka NE, Toprak D. Acil Olmayan Adli Olgulara Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Yaklaşım ile İlgili Yapılmış Son On Yıllık Çalışmaların Değerlendirilmesi. Euras J Fam Med. 2019;8(Suppl1):40. https://doi.org/10.33880/ejfm.201908.
Özer E, Kırcı GS, Aydoğdu Hİ, Pekşen TF. Adli bilirkişilik. In: Saka NE, editor. Adli Tıp ve Adli Bilimlerde Klinik Uygulamalara Bakış. 1st ed. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2019. p. 173–6. https://doi.org/10.37609/akya.2162.
Polat O, Dokgöz H, Saka NE. Çocukluk Çağı İntihar ve İntihar Girişimleri. Çocuk Forumu Dergisi 2003;6(1):47–59.
Saka NE. Çocuk İstismarı ve İhmalinde Önemli Bir Bileşen (Eylem-Kavram): ‘İhmal’. Klinik Çocuk Forumu. 2005;(Ocak-Şubat):32–41.
Saka NE, Temel G. Hekim sorumluluğu. In: Saka NE, editor. Adli Tıp ve Adli Bilimlerde Klinik Uygulamalara Bakış. 1st ed. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2019. p. 321–35. https://doi.org/10.37609/akya.2162.
Karahan AB. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi Suçu (TCK m. 280). Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 2019 30;25(2):580–610. https://doi.org/10.33433/maruhad.667619.
T.C. 5237 Sayılı Yasa. 12/10/2004 Tarih ve 25611 Sayılı T.C. Resmi Gazetesi [Internet]. 2005 [cited 2023 Nov 19]. Türk Ceza Kanunu (TCK). Available from: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5237&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
Saka NE. Yaşanılanlar Buz Dağının Görünen Kısmı Kadar mı? ‘Adli Tıp Bakışı ile Çocuğun İhmal ve İstismarı’. Günebakan Dergisi, Tekirdağ Tabip Odası Süreli Yayını [Internet]. 2022 [cited 2023 Aug 5];(83):10–25. Available from: https://www.tto.org.tr/page/83/#page/10
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Telif Hakkı (c) 2025 Adli Tıp Bülteni