Anahtar Kelimeler
adli tıp
adli psikiyatri
kadına yönelik şiddet
cinsiyete dayalı şiddet
şiddete maruz kalma
Öz
Amaç: Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 280. maddesi sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirmesi hakkındadır. Kadına yönelik şiddete (KYŞ) maruz bırakılmış hastalar ile sık karşılaşan psikiyatristler ve acil tıp hekimleri, hastanın adli bildirim yapılmasını istemediği durumlarda bir ikilemde kalmaktadır: Yasal olan suçu bildirmek iken, bazı durumlarda adli bildirimin yapılması hastanın ruhsal ve fiziksel güvenliğini tehdit edebilmektedir. Bu sebeple hekimlerin konu hakkındaki güncel görüşlerini araştırma ihtiyacı doğmuştur.
Yöntem: Araştırmaya 138 psikiyatri, 70 acil tıp hekimi katılmıştır. Uygulanan çevrim içi ankette katılımcıların TCK 280. maddesi ile ilgili bilgi düzeyi, KYŞ ile ilgili tutumu, KYŞ olgularıyla ilgili deneyimleri sorulmuş; fiziksel şiddet (FŞ) ve cinsel şiddet (CŞ) olgu sunumları üzerinden adli bildirim yapma ve tıbbi kayıt tutma eğilimleri incelenmiştir.
Bulgular: Sunulmuş olan olgu örnekleri ile ilgili olarak hekimlerin tıbbi kayıt tutma ve adli bildirim yapma eğilimleri hem FŞ için, hem de CŞ için farklılık göstermektedir. Acil tıp hekimlerinin KYŞ olgularında adli bildirim yapma eğilimi psikiyatristlerden fazladır (her biri p<0.001). FŞ olgusunda adli bildirim yapma ve tıbbi kayıt altına alma (her ikisi için p<0.001) eğiliminin CŞ’den daha yüksek olduğu saptanmıştır. FŞ için olgu bildiriminde bulunmada uzman hekim olmanın bildirim yapma olasılığını 2.1 kat arttırdığı görülmüştür (p=0.009). Psikiyatristlerin tamamı, acil tıp hekimlerinin ise %91’i verilen olgu sunumlarında hastalarının fiziksel güvenliği hakkında endişe duymaktadır.
Sonuç: Mevcut hali ile sağlık mesleği mensubunun suçu bildirmemesi suçu, hekimleri hastanın iyiliği için doğru olanı yapmak ile yasal olanı yapmak arasında bir ikilemde bırakmaktadır. İlgili kanunun gözden geçirilmesi ve hekimlere KYŞ olgularının adli boyutları hakkında eğitim verilmesi gerekmektedir.
Referanslar
United Nations Human Rights [Internet]. New York: Declaration on the elimination of violence against women. https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/declaration-elimination-violence-against-women Erişim tarihi: 02.08.2024
Oram S, Khalifeh H, Howard L. M. Violence against women and mental health. The Lancet Psychiatry. 2017;4(2):159-170. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(16)30261-9
World Health Organisation [Internet]. Violence Against Women. [cited 2021 March 9]. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/violence-against-women Erişim tarihi: 02.08.2024
Gülseren L, Başterzi AD. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet: Klinik Uygulamada Yaklaşım ve Sorumluluklar. Psikiyatride Güncel Dergisi. 2012;2:199-209
St. Vil NM, Carter T, Johnson S. Betrayal Trauma and Barriers to Forming New Intimate Relationships Among Survivors of Intimate Partner Violence. Journal of Interpersonal Violence, 2021;36(7-8), NP3495-NP3509. https://doi.org/10.1177/0886260518779596
Hacıoğlu Yıldırım M, Güvenç, R. Cinsel saldırı sonrası adli makamlara başvuran olguların ruhsal belirtileri ve travma özelliklerinin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatr Derg. 2017;18(4):330–337.
El-Serag R, Thurston RC. Matters of the Heart and Mind: Interpersonal Violence and Cardiovascular Disease in Women. J Am Heart Assoc. 2020;9(4):e015479. https://doi.org/10.1161/JAHA.120.015479
Biçer Ü, Tırtıl L, Kurtaş Ö, Aker T. Adli Psikiyatri Klinik Gelişim Dergisi. 2009;22 (Adli Tıp Özel Sayı):126-132.
Darves-Bornoz JM, Alonso J, de Girolamo G, de Graaf R, Haro JM, Kovess-Masfety V, Lepine JP et al. Main traumatic events in Europe: PTSD in the European study of the epidemiology of mental disorders survey. J Trauma Stress. 2008;21(5):455-462. https://doi.org/10.1002/jts.20357
Herman J. Travma ve İyileşme: Şiddetin Sonuçları Ev İçi İstismardan Siyasi Teröre (Çev: T Tosun), İstanbul, Literatür Yayıncılık; 2011, s.9-169
Özen Y. Travma Sonrası Ortaya Çıkan Psikolojik Bozukluklar Üzerine Bir Değerlendirme. The Journal of Social Science. 2018;2(4):136-159. https://doi.org/10.30520/tjsosci.451037
Taycan O. Travma Sonrası Stres Bozukluğu Fenomenolojisi. AT Aker, O Taycan, F Çelik içinde, Travma ve Stresörle İlişkili Bozukluklar. Ankara: Türkiye Psikiyatri Derneği Adına Bayt Yayınevi; 2019, s. 1-37.
Can İÖ, Özdemir MH, Direk N. Adli Olgu Bildirimiyle İlgili İkilemlerde Hekimlerin Tutumları. Adli Tıp Bülteni. 2018;23(1):1-5. https://doi.org/10.17986/blm.2017332862
Wild KJ, Gomes L, Fernandes A, de Araujo G, Madeira I, da Conceicao Matos L et al. Responding to violence against women: A qualitative study with midwives in Timor-Leste. Women Birth. 2019;32(4):e459-e466. https://doi.org/10.1016/j.wombi.2018.10.008
WHO [Internet]. Global health observatory data repository; Geneva: World Health Organization. [cited 2021 March 9] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/violence-against-women Erişim Tarihi: 02.08.2024
Miranda RB, Lange S. Domestic violence and social norms in Norway and Brazil: A preliminary, qualitative study of attitudes and practices of health workers and criminal justice professionals. PLoS One. 2020;15(12):e0243352. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0243352
Burnett A, Mattern JL, Herakova LL, Kahl Jr DH, Tobola C, Bornsen SE. Communicating/Muting Date Rape: A Co-Cultural Theoretical Analysis of Communication Factors Related to Rape Culture on a College Campus, Journal of Applied Communication Research. 2009;37(4):65-485. https://doi.org/10.1080/00909880903233150
Burt MR. Cultural myths and supports for rape. J Pers Soc Psychol. 1980;38(2):217-230. https://doi.org/10.1037//0022-3514.38.2.217
Güneş G, Sarıbıyık M, Tekin Ç. Sağlık Personelinin Kadına Yönelik Şiddet Konusunda Deneyimleri ve Şiddeti Tanıyabilme Düzeyleri. Annals of Health Sciences Research. 2018;7(1):1-7.
Colombini M, Mayhew S, Ali SH, Shuib R, Watts C. "I feel it is not enough…" Health providers' perspectives on services for victims of intimate partner violence in Malaysia. BMC Health Serv Res. 2013;13:1-11. https://doi.org/10.1186/1472-6963-13-65
Moreira DN, Pinto da Costa M. Should domestic violence be or not a public crime? Journal of Public Health. 2021;43(4):833–838, https://doi.org/10.1093/pubmed/fdaa154
Taşkın OE. Kriminolojik ve Ceza Hukuku Boyutuyla Kadın Cinayeti Suçu. İstanbul: On iki Levha Yayıncılık; 2022.
Köken AH. Ankara İlinde Üniversite Hastanelerinde, Acil Tıp Alanında Çalışan Hekimlerin, Kadına Yönelik Şiddet Olgularının Yönetimine İlişkin Bilgi, Tutum Ve Uygulamalarının Tıp Etiği Açısından Değerlendirilmesi, [Doktora Tezi] Ankara, Hacettepe Üniversitesi; 2019.
Karahan AB. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi Suçu (TCK m. 280). Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 2019; 25(2): 948-978. https://doi.org/10.33433/maruhad.667619
Ünkap Ö. Türkiye’de Namus Adına İşlenen Cinayetler: Mücadele ve Kazanımlar Kamer Örneği, [Yüksek Lisans Tezi] İstanbul, İstanbul Üniversitesi;2009.
Rodriguez MA, Quiroga SS, Bauer HM. Breaking the silence. Battered women's perspectives on medical care. Arch Fam Med. 1996;5(3):153-8. https://doi.org/10.1001/archfami.5.3.153
McCauley J, Yurk RA, Jenckes MW, Ford DE. Inside "Pandora's box": abused women's experiences with clinicians and health services. J Gen Intern Med. 1998;13(8):549-555. https://doi.org/10.1046/j.1525-1497.1998.00166.x
McNutt LA, Carlson BE, Gagen D, Winterbauer N. Reproductive violence screening in primary care: perspectives and experiences of patients and battered women. J Am Med Womens Assoc(1972). 1999;54(2):85-90.
Kim J, Gray KA. Leave or stay? Battered women's decision after intimate partner violence. J Interpers Violence. 2008 ;23(10):1465-1482. https://doi.org/10.1177/0886260508314307
Gilroy H, Nava A, McFarlane J. Developing a Theory of Economic Solvency for Women Who Have Experienced Intimate Partner Violence. Violence Against Women,. 2020;26(9):955-971. https://doi.org/10.1177/1077801219853366
Karpman S. Fairy tales and script drama analysis. Transactional Analysis Bulletin, 1968;7(26), 39–43.
Koca M, Üzülmez İ. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayınevi; 2023.
Hakeri H. Tıp Ceza Hukuku. 4.baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi; 2024
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Telif Hakkı (c) 2025 Adli Tıp Bülteni