Profesyonel Araç Sürücülerinde Sürücü Davranışları ve Becerileri ile Alkol, Madde ve İlaç Kullanımının Değerlendirilmesi
DOI:
https://doi.org/10.17986/blm.2019250193Anahtar Kelimeler:
Alkol- Madde Kullanımı- Sürücü Davranışları- Sürücülük BecerileriÖz
Giriş: Sürücü davranışları ve sürücülük becerileri, trafikte kaza riskini oluşturan ana unsurlar arasında yer almaktadır. Alkol ve madde etkisi altında araç kullanma davranışı; ölümlere, maddi hasarlara ve yaralanmalara neden olan önemli bir trafik sorunudur. Bu çalışmada; profesyonel araç sürücülerinde alkol, madde ve ilaç kullanımı sıklığının araştırılarak, bu maddeler ile sürücü davranış ve becerileri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışma İzmir ilinin 4 farklı ilçesinde çalışan 90 profesyonel araç sürücüsü ile gerçekleştirilmiştir. Sürücülere sosyo-demografik ve madde kullanımına ilişkin soruların yer aldığı anket formu, Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi (FNBT), CAGE Alkol Tarama Testi, Sürücü Davranışları Ölçeği (SDÖ) ve Sürücülük Becerisi Ölçeği (SBÖ) uygulanmıştır. Veriler istatiksel olarak SPSS 18.0 programı ile analiz edilmiştir (p<0,05 anlamlılık düzeyi).
Bulgular: Sürücüler 20-67 yaşları arasında olup yaş ortalaması 42,9±12,7’dir. Sürücülerin %46,7’si 20 yıldan fazla süredir profesyonel araç sürücüsüdür. Sürücülerinçoğunluğunda sigara (%57,8) ve alkol (%63,3) kullanımı vardır. Sürücülerin %55,6’sı trafikte dikkatini arttırmak ve/veya uyanık kalmak amacıyla yaşam boyu en az bir kez ağrı kesici, %12,2’si sakinleştirici ilaç, %1,1’i steroid, %20’si esrar, %3,3’ü amfetamin tipi stimülanlar (ATS), %2,2’si sentetik esrar kullandığını belirtmiştir. Alkol ve esrar kullanımı ile hatalar, kural ihlalleri ve güvenli araç kullanma becerisi puan ortalamaları arasında anlamlı ilişki bulunmuştur.
Tartışma ve Sonuç: Alkol, madde ve ilaç etkisi altında araç kullanma davranışının psikolojik, psikiyatrik ve adli toksikolojik bakış açısıyla çok yönlü olarak ele alınması uygulamada fayda sağlayacaktır. Çalışmamızın sonuçları ile işyeri ve trafik ortamında adli kanıt sunan madde testlerinin önemli olduğu ve aktif olarak uygulanması gerektiği görülmüştür.
İndirmeler
Kaynaklar
WHO. World report on road traffic injury prevention. 2004 [Erişim Tarihi: 19Aralık 2018].http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/42871/9241562609.pdf?sequence=1
Elander J, West R, French D. Behavioral correlates of individual differences in road-traffic crash risk: an examination method and findings. Psychological bulletin. 1993;113(2): 279–294. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8451335. DOI: https://doi.org/10.1037//0033-2909.113.2.279
Sümer N, Özkan T. Sürücü Davranışları, Becerileri, Bazı Kişilik Özellikleri ve Psikolojik Belirtilerin Trafik Kazalarındaki Rolleri. Türk Psikoloji Dergisi. 2002;17(50): 1–22.
Schweizer TA, Vogel-Sprott M, Danckert J, Roy EA, Skakum A, Broderick CE. Neuropsychological Profile of Acute Alcohol Intoxication during Ascending and Descending Blood Alcohol Concentrations. Neuropsychopharmacology. 2006;31(6): 1301–1309. https://doi.org/10.1038/sj.npp.1300941. DOI: https://doi.org/10.1038/sj.npp.1300941
Dry MJ, Burns NR, Nettelbeck T, Farquharson AL, White JM. Dose-Related Effects of Alcohol on Cognitive Functioning. Mendelson JE (ed.) PLoS ONE. Public Library of Science; 2012;7(11): e50977. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0050977. DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0050977
Fell JC, Voas RB. The effectiveness of a 0.05 blood alcohol concentration (BAC) limit for driving in the United States. Addiction. 2014;109(6): 869–874. https://doi.org/10.1111/add.12365. DOI: https://doi.org/10.1111/add.12365
Drummer OH, Kourtis I, Beyer J, Tayler P, Boorman M, Gerostamoulos D. The prevalence of drugs in injured drivers. Forensic Science International. 2012;215(1–3): 14–17. https://doi.org/10.1016/j.forsciint.2011.01.040. DOI: https://doi.org/10.1016/j.forsciint.2011.01.040
Kumar S, Bansal YS, Singh D, Medhi B. Alcohol and Drug Use in Injured Drivers - An Emergency Room Study in a Regional Tertiary Care Centre of North West India. Journal of clinical and diagnostic research : JCDR. JCDR Research & Publications Private Limited; 2015;9(7): HC01-4. https://doi.org/10.7860/JCDR/2015/14840.6239. DOI: https://doi.org/10.7860/JCDR/2015/14840.6239
Grotenhermen F, Leson G, Berghaus G, Drummer OH, Krüger H-P, Longo M, et al. Developing limits for driving under cannabis. Addiction. 2007;102(12): 1910–1917. https://doi.org/10.1111/j.1360-0443.2007.02009.x. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1360-0443.2007.02009.x
Ramaekers JG, Robbe HWJ, O’Hanlon JF. Marijuana, alcohol and actual driving performance. Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental. 2000;15(7): 551–558. https://doi.org/10.1002/1099-1077(200010)15:7<551::AID-HUP236>3.0.CO;2-P. DOI: https://doi.org/10.1002/1099-1077(200010)15:7<551::AID-HUP236>3.0.CO;2-P
Rogeberg O, Elvik R. The effects of cannabis intoxication on motor vehicle collision revisited and revised. Addiction. 2016;111(8): 1348–1359. https://doi.org/10.1111/add.13347. DOI: https://doi.org/10.1111/add.13347
Fraser S, Bilsker D, Van K, Macpherson D, Capler R, Pelt V, et al. CANNABIS USE AND DRIVING: Evidence Review Canadian Drug Policy Coalition (CDPC). 2017 https://drugpolicy.ca/wp-content/uploads/2017/02/CDPC_Cannabis-and-Driving_Evidence-Review_FINALV2_March27-2017.pdf [Erişim Tarihi: 11 Eylül 2018]
Schulze H, Schumacher M, Urmeew R, Auerbach K, Alvarez J, Bernhoft I. Driving under the Influence of Drugs, Alcohol and Medicines in Europe - Findings from the Druid Project. 2012. DOI: https://doi.org/10.1093/eurpub/ckt126.151
Liu C, Huang Y, Pressley JC. Restraint use and risky driving behaviors across drug types and drug and alcohol combinations for drivers involved in a fatal motor vehicle collision on U.S. roadways. Injury epidemiology. Springer; 2016;3(1): 9. https://doi.org/10.1186/s40621-016-0074-7. DOI: https://doi.org/10.1186/s40621-016-0074-7
Verstraete A, Legrand S. Drug Use, Impaired Driving and Traffic Accidents.. European M. Spain; 2014. DOI: https://doi.org/10.1002/9780470061589.fsa407.pub2
Longo MC, Hunter CE, Lokan RJ, White JM, White MA. The prevalence of alcohol, cannabinoids, benzodiazepines and stimulants amongst injured drivers and their role in driver culpability: part ii: the relationship between drug prevalence and drug concentration, and driver culpability. Accident; analysis and prevention. 2000;32(5): 623–632. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10908134. DOI: https://doi.org/10.1016/S0001-4575(99)00110-4
Johnson MB, Kelley-Baker T, Voas RB, Lacey JH. The prevalence of cannabis-involved driving in California. Drug and Alcohol Dependence. 2012;123(1–3): 105–109. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2011.10.023 DOI: https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2011.10.023
Sanal Y. Uzun Yol Araç Sürücülerinde Madde Kullanımı, Maddeye Erişebilirlik Ve Madde Testlerine Bakış Açısı. İstanbul Üniversitesi; 2009.
Kesen J, Topbaş M, Gündüz K, Yandı M. KTÜ Tıp Fakültesi Farabi Hastanesi Acil Tıp Anabilim Dalına Trafik Kazası Sonucu Başvuran Sürücülerin Alkol Düzeyleri. Türkiye Acil Tıp Dergisi. 2004;4(2): 51–54.
İdiz N, Karakuş A, Dalgıç M, Meseri R, Akgür SA. The Alcohol Levels in Fatal & Nonfatal Traffic Accidents in İzmir. Türkiye Klinikleri Adli Tıp ve Adli Bilimler Dergisi.] Turkiye Klinikleri; 2011;8(1): 6–11. http://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-the-alcohol-levels-in-fatal-nonfatal-traffic-accidents-in-izmir-60327.html.
Acar F, Asirdizer M, Aker RG, Kucukibrahimoglu EE, Ates I, Erol Y, et al. A review of suspected cases of driving under the influence of drugs (DUID) involved in traffic accidents in Istanbul (Turkey). Journal of Forensic and Legal Medicine. 2013;20(6): 626–631. https://doi.org/10.1016/j.jflm.2013.03.028. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jflm.2013.03.028
Erim B, Yumru M, Sercan M, Özen M, Abatan E. Psikiyatrik Hastalık ve Tedaviler Sürücülük Becerisini Etkiler mi? Klinik Psikiyatri. 2015;18: 82–89.
Uysal MA, Kadakal F, Karşidağ C, Bayram NG, Uysal O, Yilmaz V. Fagerstrom test for nicotine dependence: reliability in a Turkish sample and factor analysis. Tuberkuloz ve toraks. 2004;52(2): 115–121. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15241694.
Turan M, Çilli A, Aşkın R, Herken H, Telcioğlu M, Kucur R. Cage Testi ile Alkol Kullanımı Üzerine Epidemiyolojik Bir Çalışma. Klinik Psikiyatri. 1999;2(4): 217–221. https://www.journalagent.com/z4/vi.asp?pdir=kpd&plng=tur&un=KPD-92582
Lajunen T, Özkan T. Kültür, Güvenlik Kültürü, Türkiye ve Avrupa’da Trafik Güvenliği, Tubitak Proje No: SBB-3023. 2004.
Sungur İ, Akdur R, Piyal B. Türkiye’deki Trafik Kazalarının Analizi. Ankara Medical Journal. 2014;14(3): 114–124. DOI: https://doi.org/10.17098/amj.65427
Asbridge M, Poulin C, Donato A. Motor vehicle collision risk and driving under the influence of cannabis: Evidence from adolescents in Atlantic Canada. Accident Analysis & Prevention. 2005;37(6): 1025–1034. https://doi.org/10.1016/j.aap.2005.05.006. DOI: https://doi.org/10.1016/j.aap.2005.05.006
Kaya N. Servis Şoförlerinin Trafikteki Tutum Ve Davranışları İle Psikolojik Durumlarının Trafik Kazaları Üzerine Etkisinin İncelenmesi. Gazi Üniversitesi; 2008.
Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu. Gripin kullanma talimatı. https://www.titck.gov.tr/PortalAdmin/Uploads/KubKT/VwAMiixgFgLQVJ.pdf
Yildirim RC. Caffeine consumption in drivers of heavy vehicles in Turkey. Public Health. W.B. Saunders; 2003;117(5): 329–332. https://doi.org/10.1016/S0033-3506(03)00076-3. DOI: https://doi.org/10.1016/S0033-3506(03)00076-3
EWDTS - The European Workplace Drug Testing Society. http://www.ewdts.org/ewdts-guidelines.html.
Albrecht M. The ‘Driving under the Influence of Drugs, Alcohol and Medicines’ (DRUID) project of the European Commission. DMW - Deutsche Medizinische Wochenschrift. 2008;133(S 02): S45–S46. https://doi.org/10.1055/s-2008-1081073. DOI: https://doi.org/10.1055/s-2008-1081073
Bernosky - Smith K, Aston E, Liguori A. Rapid drinking is associated with increases in driving‐related risk‐taking. Hum Psychopharmacol. 2012;27: 622–625. DOI: https://doi.org/10.1002/hup.2260
Lenné MG, Dietze PM, Triggs TJ, Walmsley S, Murphy B, Redman JR. The effects of cannabis and alcohol on simulated arterial driving: Influences of driving experience and task demand. Accident Analysis & Prevention. 2010;42(3): 859–866. https://doi.org/10.1016/j.aap.2009.04.021. DOI: https://doi.org/10.1016/j.aap.2009.04.021
Calafat A, Blay N, Juan M, Adrover D, Bellis MA, Hughes K, et al. Traffic Risk Behaviors at Nightlife: Drinking, Taking Drugs, Driving, and Use of Public Transport by Young People. Traffic Injury Prevention. 2009;10(2): 162–169. https://doi.org/10.1080/15389580802597054. DOI: https://doi.org/10.1080/15389580802597054
Dağlıoğlu N. Kannabis ve Trafik (Kannabis Kullanımının Sürüş Yeteneğine Etkisi). Turkiye Klinikleri Journal of Pharmacology Special Topics. 2018;6(1): 62–67
İndir
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Dergimiz ve bu internet sitesinin tüm içeriği Creative Commons Attribution (CC-BY) lisansının şartları ile ruhsatlandırılmıştır. Creative Commons Attribution Lisansı, kullanıcıların bir makaleyi kopyalamasına, dağıtmasına ve nakletmesine, makaleyi uyarlamasına ve makalenin ticari olarak kullanılmasına imkan tanımaktadır. CC BY lisansı, yazarına uygun şekilde atfedildiği sürece açık erişimli bir makalenin ticari ve ticari olmayan mahiyette kullanılmasına izin vermektedir.
